Küresel Ekonominin Dönüşümü: Web 3.0’dan Web x.0’a
-
- 31 Aralık 2022
Internet kullanıcıları ve bu kullanıcılardan toplanan verilerden elde dilen gelirler küresel ekonominin dönüşümüne katkı sağlıyor. Şaşırtıcıdır ki günümüzde; Facebook ve Twitter gibi şirketler, kendi sektörlerinde lider olmak için değil kullanıcılarının kişisel verilerini toplamak için adeta yarış halindeler. Bu internet devi şirketler, çeşitli sektörlerde topladıkları verilerle sektörün denetleyicisi konumundalar. Aslında birçok sektör- de büyük firmalara dijital ekonomik değer oluşturmak için aracılık ediyorlar diyebiliriz. Neyse ki internetin ekonomiye sunduğu fırsatlar bununla sınırlı değil. Web 2.0’da yerleşik veri tekeli olan kullanıcılarını inovasyon geliştirmeye mecbur bırakarak; yeniliklerin gelişimine öncülük ediyor. Web 3.0 ise kullanıcılarının kendi verilerinin sahibi olmalarını sağlıyor; yeni araçlar ve yenilikler kullanıcıları zorlamadan kendiliğinden ortaya çıkıyor. Web 1.0’ın dijital tüketim için yeni bir küresel platform sunduğu ve Web 2.0’ın sosyal ağları ve kullanıcı odaklı geri bildirimi etkinleştirdiği doğru. Web 3.0 ise durumu bir adım öteye taşıyor ve blok zincir teknolojilerinden yola çıkarak dağıtılmış bir “akıllı” Web sisteminin önünü açıyor.
2014’te keşfedilen “Web 3.0”, internetin açık ve merkezi olmayan bir versiyonu. Web 3.0 interneti yönlendiren büyük firmaların esaretinden kurtulmuş “güvenilir” bir internet. Dağıtılmış defter teknolojileri ve blok zincirde depolama esasıyla işleyen “Web 3.0”, bir bakıma çağımızın veri devrimi olarak kabul görüyor. Web 3.0’ı herkesin sevdiğini ve benimsediğini söylemek ise yanlış. Web 3.0’a ısınamayanlardan biri Twitter şirketi, büyük şirketlerin yönlendirmesinden uzak çalışma sisteminin güvenilir olmadığını ve asıl yönlendirmeyi küçük risk sermayesi şirketlerinin yaptığını savunuyor. Kimi teknoloji devleri Web 3.0’a olan tepkilerini böyle dile getirirken; Facebook ise Web 3.0’ı savunuyor. Web 3.0’ın geleceğin
iş modellerini desteklediğini savunan Facebook, bu yeni nesil internetin iş dünyasına birçok avantaj sağladığını ve sağlayacağını düşünüyor. Blok zincir teknolojileri ve Web 3.0 ile ortaya çıkan yeni araç türleri arasında köprü görevi gören bir aracı şirket ise, Web 3.0 ile merkezi olmayan web uygulamalarının, ölçeklenmesinin ve güvenli hale getirilme- sinin daha mümkün hale geldiğini savunuyor. Amerika’da bu şirkete benzer; dünya çapında Web 3.0’ı gerçek hayata adapte etmenin birçok fayda sağlayacağını savunan çeşitli genç girişim şirketleri mevcut. Bu genç girişimler; API Ağ Geçidi ve düğüm tabanlı altyapı ile blok zincirleri ve binlerce düğümü destekleyerek; teknoloji sektöründeki risk sermayesi şirketlerinin finansal altyapısını güçlendiriyor.
Web 3.0 ile oluşan yeni endüstriyi yeniden oluşturmak için mali güce öncülük eden risk sermayesi şirketleri; Silikon Vadisi merkezli girişim sermayesini gün geçtikçe büyütüyor. Bu şirketler 2021 yılına kadar blok zincir şirketlerine milyarlarca yatırım yaptı ve son girişim sermaye yatırımı ise kripto para girişimi için toplanan yaklaşık 4 milyar dolarlık yatırım fonu oldu. Teknoloji sektöründeki bu firmaların destekleri ise finansmanla sınırlı değil. Bu şirketler Web 3.0 alanındaki sorunların giderilmesi için oldukça yüksek yatırım maliyetine sahip ileri teknolojili bir endüstriyel Ar-Ge ve Inovasyon Laboratuvarı da kurdu.
Web 3.0 ile internet kullanıcıları kendi verilerine sahip olabilir ve bunları bireysel olarak denetleyerek yüksek düzeyde merkezi olmayan bir verinin ortaya çıkmasını sağlayabilir. Kripto para ve blok zincir alanında son dönemde oluşan beklenmedik bir tüketici durgunluğu var. Belirttiğim bu güncel duruma ilişkin endişeler, bu yeni teknolojilerle ilgili şirketleri yatırımcılar açısından daha az cazip hale getiriyor. Öte yandan her ne kadar piyasada beklenmedik bir durgunluk söz konusu olsa da bu yeni teknolojilere sahip şirketler hala dünyanın en zengin şirketleri arasında ve piyasadan çekilmek şöyle bir yana dursun; bu şirketler bu alanda yenilikleri takip ederek finanse etmek için istekli davranmaya devam ediyor. Çok yakın gelecekte Web 2.0’ın daha da ileri teknoloji entegre edilen versiyonları hayatımıza
girmeye devam edecek. Web 3.0 kullanıcılarına teknoloji ve kişisel mahremiyet arasında köprü kurmayı taahhüt eden bir işleyişe sahip. Web 3.0 gerçekten dağıtılmış merkezi olmayan bir internet. Web 3.0 kullanıcıları herkese açık blok zincirler üzerinden dijital hizmetlere ulaşırken; kendi bireysel verilerini yönetme imkanı buluyor. Web 3.0 kullanıcıları bireysel verilerini yönetirken para dahi kazanma fırsatı yakalayabiliyor. Temennim o ki, bu yeni nesil Web 3.0 internet, yapay zeka ve makine öğrenme gibi yeni nesil teknolojileri merkeziyetçilikten uzak dağınık veri sistemlerine bağlayacak yeni nesil daha ileri teknolojili bir internet için katalizör görevi görsün. Bu sayede Web 3.0 mimarisinden çok daha karmaşık bir internet ile gerçekten merkezi olmayan bir Web x.0 altyapısının geliştirilmesi mümkün olabilir ve bununla birlikte, son dönemde ekonomik kalkınmanın dinamolarından blok zincir girişimleri için ayrılan girişim sermayelerinin payı gün geçtikçe artabilir.
Assoc. Prof. Dr. Duygu Hıdıroğlu / Mersin Üniversitesi Genç Girişimci Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü