Makroekonomik Perspektifte Turizm Sektörü

Globalleşme ile birlikte dünya ticaret hacmindeki artış; özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin ithalatını giderek arttırmış ve bu ülkeler, sürekli büyüyen dış ticaret açığı sorunu ile karşı karşıya kalmıştır. Türkiye’nin katma değerli ürün istihsalinde sorun teşkil eden ham madde ve ara mal ithalatı da cari açık sorununun kronikleşmesine neden olmaktadır. Cari açık, bilindiği üzere en genel anlamıyla bir ülkenin ürettiği mal ve hizmetlerinin ihracı sonucu getirdiği gelirin, yurt dışından ithal ettiği mal ve hizmetlerden daha az olması durumudur. Cari açık; “uluslararası ithalat-ihracat”, “hizmet sektörleri” (taşımacılık, turizm ve sigortacılık gibi hizmetlerin ticari toplamı), “transfer hesapları” (yurt dışında çalışan ülke vatandaşları ve ülkede çalışan yabancı ülke vatandaşlarının getirdiği döviz giriş-çıkışı) ve karşılıksız transferleri kapsayan “cari transferler” olarak dört ana başlıktan oluşmaktadır. Söz konusu işlemler; ülkeye döviz giriş-çıkışını sağlamakta ve bunların neticesinde toplamdaki eksi tutar, cari açığı meydana getirmektedir. Bir ülkenin gelişmişliğini belirleme veya ekonomik gücünü sıralama konusunda cari açık, en önemli verilerin başında gelmektedir. Cari açık ile ülkenin ekonomik gelişmişlik düzeyi ise ters orantılıdır.

TURİZMİN CARİ AÇIĞA ETKİSİ

Hizmet sektörü içinde yer alan “turizm”in etkin ve gelişmiş olduğu ülkelerde, bu sektörün cari açığa etkisini özel olarak incelemek yerinde olacaktır. Zira turizm, diğer döviz kazandırıcı işlemlerden hem içerik hem de yatırım açısından farklıdır. Turizm; işleyişi gereği ülkelere tanınırlık sağlamakla birlikte iş, kongre ve spor turizmi gibi birçok alt dalıyla farklı sektörlere de dolaylı yoldan katkı sağlamakta ve katma değer yaratmaktadır. Bu bağlamda turizm ekonomisi; ulaşım, ticaret, inşaat, konaklama, gıda ve diğer hizmet sektörleri ile birlikte doğrudan ya da dolaylı bir yayılma etkisi göstermektedir. Ayrıca turizm sektörü; ülke gelirlerini artırması, kısa sürede döviz getirisi sağlaması, daha az dış alım ve yatırım gerektirmesi gibi çeşitli avantajlar taşımaktadır. Bu alanda yapılan yatırımların geri dönüş hızlarının daha kısa vadede olması, döviz gelirlerinin artırılmasına pozitif etki oluşturması ve ödemeler bilançosu dengesine olumlu katkılar yapması nedeniyle turizm, Türkiye ekonomisinin temel sorunlarından biri olan cari açığı gidermede önemli bir sektör olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülke ekonomisine sağladığı büyük katkıdan dolayı “bacasız endüstri” diye ifade edilen ve önemli bir istihdam kapasitesi bulunan turizm; emek-yoğun ve teknolojik gelişmelerden fazla etkilenmeyen bir hizmet sektörü olduğundan, istihdama hem doğrudan hem de dolaylı katkı sağlamaktadır. Bu da gelişmekte olan ekonomiler arasından sıyrılıp dünyanın en gelişmiş ekonomileri arasında olmayı hedefleyen Türkiye gibi ülkeler için turizm sektörünün değerini çok daha fazla arttırmaktadır. Günümüzde turizm ve seyahat, dünya genelindeen çok döviz geliri sağlayan sektörlerden biri konumuna gelmiştir. Küresel ticarette meydana gelen değişimlerle birlikte turizm, gelişmekte olan ülke ekonomileri üzerinde cari açığı kapatma konusunda çok olumlu etkiler oluşturmuştur. Genellikle dış ticaretteki negatif yönlü seyirle cari açık veren ülkeler; bu açığı kapatmak için hizmetler dengesinden, bu alanda da özellikle cari fazla veren turizmden yararlanmaktadır. Öyle ki 100 dolar tutarında bir mal ihracı için ortalama 65 dolar değerinde ithalat gerekmekteyken turizmde 100 dolarlık bir gelir için yalnızca 1 dolarlık ithalat bağımlılığı söz konusudur. Turizm, bu yönüyle yabancı sermaye bağımlılığını azaltmak isteyen ülkelere bir fırsat sağlamakta, diğer ithalat endüstrilerini tamamlamakta ve döviz akımını kararlılığa ulaştırmaktadır.

TUTURİZM SEKTÖRÜ HIZLA BÜYÜYOR

Turist yoğunluğunun ülkeler arası dağılımına bakıldığında en çok talebin 671 milyon kişi ile Avrupa’ya olduğu görülmektedir. Avrupa’yı 324 milyon kişi ile Asya Pasifik, 207 milyon kişiyle de Amerika kıtası takip etmektedir. Tüm turist geliş paylarında ise Avrupa yüzde 51 ile birinci, Asya Pasifik yüzde 24 ile ikinci, Amerika yüzde 16 ile üçüncü, Afrika yüzde 5’le dördüncü ve Orta Doğu bölgesi yüzde 4’le beşinci sırada bulunmaktadır. Dünya turizm harcamalarında Çin, 258 milyar dolarla açık ara lider konumda olup onu 135 milyar dolarla ABD, 84 milyar dolarla Almanya, 63 milyar dolarla İngiltere ve 41 milyar dolarla Fransa izlemektedir. Dünya turizmi içinde Türkiye’nin konumu göz önünde bulundurulduğunda, 2017 yılı içinde 46.7 milyon kişi ile dünyada en çok turist çeken sekizinci ülke olan Türkiye’nin, 25.7 milyar dolar turizm geliri ile dünya genelindeki payın yüzde 1,9’unu aldığı görülmektedir. Turizm sektörü, küresel ticaretin yüzde 7’sini kapsaması ve her 10 istihdamdan birini karşılamasıyla hacmini günden güne arttırmaktadır. Sektör, Dünya Seyahat ve Turizm Kurumu istatistiklerince dünya gayri safi millî hasılasının yaklaşık yüzde 10’unu tek başına karşılamış ve 2017 yılında yaklaşık 7.5 trilyon dolarlık piyasa hacmine ulaşmıştır. Dünya Turizm Örgütünün (UNWTO) 2017 yıl sonu verilerine göre dünya çapında 1 milyar 323 milyon kişinin turizm amaçlı dolaşımda olduğu saptanmıştır ve bu rakam, 2010 yılından bu yana en büyük artış olarak kaydedilmiştir. Yine UNWTO’ya göre dünyayı gezen turist sayısının 1.4 milyar kişiye 2020 yılında ulaşacağı tahmin edilmiştir. Ancak bu rakama daha erken ulaşılmıştır. Bunun ardında yatan etkenlerin ise global düzeyde yakıt fiyatlarının istikrarı, bu durumun uçak seferlerini daha ekonomik hâle getirme eğilimi ve dolayısıyla kaynak pazarların çeşitlenmesi olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca Çin, Hindistan ve Rusya gibi gelişmekte olan pazarlardan ve bunların yanı sıra Küçük Asya ve Arap ülkelerinden güçlü bir dış seyahat eğilimi de turizm talebini ciddi oranda arttırmış görünmektedir. Bu faktörlerden yola çıkarak 2019 yılında dünya turizmindeki büyüme oranının ise yüzde 3 ila 4 arasında olması beklenmektedir.

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Tanıtma Genel Müdür Yardımcısı/ Pınar Tenteoğlu