İş Dünyasının Değişen Paradigması ve Toplum 5.0

Geleceğe hazırlıklı olmak, belirsizlik içinde değişimi yönetebilmek, rekabette tutunabilmek ve karlılığı sürdürülebilir kılmak işletmelerin her dönem gündeminde olan temel sorunsallardır. Günümüz dünyasında söz konusu sorunsallarla baş edebilmek için veriden ekonomik değer üretilmesi, dijital dönüşümün insan-odaklı olarak kurgulanması, iş modelinin sürdürülebilirlik etrafında yeniden tasarlanması gibi bir dizi aksiyon adımları önerilmektedir. Ancak benzeri görülmemiş düzeyde yaşanan teknolojik, toplumsal ve çevresel değişim sürecine ayak uydurabilmek için bahse konu aksiyonların uygulanmasına içinde bulunduğumuz dönüşüm sürecine ilişkin doğru bir okuma ile başlamak gerekli. Toplum 5.0 vizyonu yaşadığımız paradigma değişiminde ihtiyaç duyduğumuz pusulayı sağlıyor.

Toplum 5.0, Japonya’nın ortaya koyduğu bir vizyon ve kısaca “Toplum için Teknoloji” sloganıyla tanımlayabiliriz.

• Teknolojinin misyon-odaklı bir yaklaşımla sürdürülebilirlik sorunlarını çözmede kullanılması ve
• Dijital dönüşüme bütünsel bir yaklaşımla toplumsal uyumun sağlanması

Toplum 5.0 vizyonunun ayırt edici özellikleridir.

Toplum 5.0, insanlığın avcı toplum (Toplum 1.0), tarım toplumu (Toplum 2.0), sanayi toplumu (Toplum 3.0) ve bilgi toplumu (Toplum 4.0) ardından ulaştığı “(Süper) Akıllı Toplum” aşamasını ifade ediyor. Endüstri 4.0 kavramı işlerin dijital dönüşümüne odaklanırken; Toplum 5.0, insan-odaklı bütünsel bir dijital dönüşüme atıf yapıyor. Teknoloji-insan ilişkisinin insanı öne çıkaran bir denge ile gelişmesi için atılması gereken adımları ele alıyor.

Teknolojinin nimetlerinden yararlanarak ve risklerini minimize ederek topluma fayda sağlamak ortak paydasında farklı yaklaşımlar için kullanılan terminoloji aşağıdaki tabloda görülebilir.

Japonya örneğine baktığımızda “dijital dönüşüm ve “çeşitlilik içinde birlik” yoluyla toplumsal zorlukların üstesinden gelmek ve geleceği birlikte yaratmak” amacıyla koordineli bir çabayı; kamu, özel sektör, akademi ve sivil toplum arasında Toplum 5.0 vizyonu ile yeni iş birliği modelleri geliştirildiğini görüyoruz. Japon özel sektörünün de ekonomik refahı sürdürmek için “ürün geliştirmek”ten “çözüm geliştirme”ye dayalı bir modele geçtiğini görüyoruz. Toplum 5.0’da rekabetin tanımı ve koşulları değişiyor ve inovasyon gerek kurumsal gerekse toplumsal ölçekte ekonomik büyüme ve refahın dinamosu haline geliyor.

Covid-19 Toplum 5.0’a atfedilen pek çok gelişmeyi öne çekti; çözüm odaklı, platform tabanlı, ürün yerine deneyimin hizmet olarak sunulduğu iş modellerine geçtik. Veri analitiğinden yaratılan ekonomik değerin başlıca zenginlik kaynakları arasına girdiği farklı bir ekonomik paradigma söz konusu. Ekonomik başarının verimlilikle ölçüldüğü Toplum 4.0’dan farklı olarak, (robotlarla verimlilik anlamında rekabet edemeyeceğimiz) yeni düzende büyük veri analitiği ile ekonomik değer yaratma ve sorunlara teknoloji yardımıyla çözüm geliştirme öne çıkıyor. İşletmeler ekonomik değere bakışını da değiştirmek; maddi değer yaratmanın yanı sıra sosyal, çevresel ve ekonomik refah anlamında da fayda sağlamak durumunda.

Bu bağlamda iş dünyası için öncelikli konular şu şekilde özetlenebilir.

*Veri-odaklı büyüme: Firmaların ellerinde ne gibi veriler var, bunlardan nasıl yararlanabiliriz; nasıl yeni iş imkanları yaratabiliriz? Hizmet verdiğimiz sektörlerde müşterilerimiz için ne gibi yeni ihtiyaçlara cevap verebiliriz? Ya da tamamen farklı bir alanda ne gibi ekonomik faaliyetleri başlatabiliriz? soruları üzerinde düşünmek işletmeler bakımından kritik öneme sahip.

*İnsan-odaklı Dijital Dönüşüm: Dijital dönüşümün firmanın tüm birimlerinin katılımı ile ve ana stratejisine hizmet eder şekilde kurgulanması.

*İnsan sermayesinin geliştirilmesi: Yeni dönemin gerektirdiği analitik yetkinlikleri geliştirecek şekilde yeni yetkinlikler kazandırılması ve var olan yetenek setinin geliştirilmesi.

*Toplum 5.0 odaklı Kurumsal Sosyal Sorumluluk (BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine ve döngüsel ekonomiye katkıda bulunacak bir kurumsal sosyal sorumluluk yaklaşımının benimsenmesi) ve iş modelinin sürdürülebilirlik perspektifi ile güncellenmesi.

*Kurum kültürü, organizasyonel yapı ve liderliğin dijital dönüşümle nasıl uyumlanacağına dair temel sorular diğer boyutlar kadar ve belki onlardan daha da önemli.

Londra merkezli bir sosyal girişim olan Toplum 5.0 Enstitüsü son beş yıldır bu alanda yürüttüğü çalışmalar çerçevesinde, paydaşların Toplum 5.0’a uyumluluk konusunda ihtiyaçlarını net bir şekilde görebilmelerine yardımcı olacak bir soru-seti hazırladı. Çeşitli ulusal ve uluslararası projelerle daha fazla firmaya eğitim ve danışmanlık hizmetleri ile ulaşmaya devam ediyor.

Dr. Yıldız Tuğba Kurtuluş Kara/Toplum 5.0 Enstitüsü Başkanı