Dijital Para Birimleri Finans Sektörünü Kökten Değiştirecek

Dijital para birimlerinin uluslararası ödeme sistemlerine entegre olması ile çok büyük değişikliklerin yaşanacağı bir finansal hizmetler alanı bizi bekliyor. Kripto varlıkların popülaritesi uzun zamandır devam eden bir olgu. Dijital para sistemlerinin karşı karşıya kaldığı büyük talep, zaman zaman spekülatif fiyatlamalara ve regülasyon eksikliği kaynaklı sorunlara yol a.sa da .deme sistemlerinde kalıcı bir değişimin ayak seslerini duymamızı sağlıyor. Uluslararası ödeme sistemlerinde dijital para birimlerinin yer almaya başlaması, bildiğimiz düzenin büyük ölçüde değişmesine sebep olacak.

Bu olumlu görünümün yanında salgının iyice hızlandırdığı bu köklü dönüşüm süreci, beraberinde bazı endişeleri de getiriyor. Özellikle finansal sektörde kullanılacak uygulamaların güvenliği ve çeşitliliği henüz keşfedilmemiş bir mecra olarak karşımızda duruyor. Teknoloji kullanımı yaygınlaştıkça siber güvenlik konusunda daha önce görülmemiş boyutta testlerle karşılaşılması olası. Veri güvenliği hi. olmadığı kadar önemli ve teknoloji, karşı taraf için de gelişiyor…

Diğer yandan, kripto paralar tarafında da berrak bir piyasa ortamı bulunmuyor. Kripto paraların erken yıllarında yaşanan bazı olumsuz deneyimler ve taşınan miras halen çok sayıda yatırımcı için bir soru işareti. Bunun yanında, 2021 yılında yaşanan spekülatif fiyat hareketleri de piyasanın derinleşmesi ve oturmasının önünde negatif bir algı oluşturdu. Tabii ki tüm bu yaşananlar dijital para birimlerinin olduk.a popüler bir yenilik olduğunu ve .nümüzdeki 10 sene içerisinde hayatlarımızın bir parçası olacağı gerçeğini değiştirmiyor. Bununla birlikte son dönemde hızlanan bir şekilde merkez bankalarının bu alandaki çalışmalarının arttığını g.rüyoruz. Son dönemde yaşanan ve pandemi ile hız kazanan finansal teknoloji alanına baktığımızda aslında böyle bir gelişmeyi bekliyorduk diyebiliriz. El Salvador’dan İngiltere’ye kadar birçok ülkeni merkez bankaları bu çalışmalara, genellikle pilot uygulamalar aracılığı ile başlamış durumda.

Kripto paraların dünya genelinde çok hızlı bir şekilde yaygınlaşmasından endişe duyan merkez bankaları bir yandan dijital para birimleriyle. İlgili araştırmalarını sürdürürken bir yandan da denemeler yapıyor. Bahamalar geçen yıl dijital para birimini çıkararak dünyada dijital para kullanımına başlayan ilk merkez bankası oldu.

Doğu Karayipler ise nisan ayında çıkardığı dijital para birimi ile bu uygulamaya başlayan ilk para birliği oldu. Çin de bu konudaki çalışmalarına erken başlayan ülkelerden. Çin Devlet Bankası 2022 içinde dijital yuanı yürürlüğe sokmak istiyor. Avrupa ve Amerika’da ise merkez bankaları konuya daha geç dahil oldu. Avrupa Merkez Bankası dijital euroyu gelecek beş yıl içerisinde çıkarma ile ilgili değerlendirme çalışmaları yürütüyor.

İngiltere Merkez Bankası ise “Britcoin” konusunda araştırmalarını hızlandırsa da şu aşamada herhangi bir taahhütte bulunmuyor. FED ise dijital para birimi çalışmalarına başlamış durumda ancak ne zaman yürürlüğe gireceği konusunda a.ıklanan bir tarih yok.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da ASELSAN, HAVELSAN ve T.BİTAK Bilişim ve Bilgi Güvenliği Araştırma Merkezi’nin katılımıyla Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu oluşturarak Dijital Türk Lirası Araştırma Geliştirme projesinde bir sonraki aşamaya geçtiğini duyurdu. Tabii ki devlet nezdinde yapılan bu girişimin zamanlı ve çok büyük faydalar sağlayacak bir gelişme olduğunu söyleyebiliriz. Uluslararası ödeme sistemlerinde dijital para birimlerinin yer almaya başlamasından önce Türkiye olarak bu gelişmeye hazırlıklı olacağımız anlamına da geliyor bu durum. Bununla birlikte genel anlamda merkez bankası para birimlerinin (CBDC) sağlayacağı faydalardan da bahsedecek olursak merkez bankalarının para politikaları uygulamalarını oldukça kolaylaştıracağını söyleyebiliriz. Buna ek olarak dijital para biriminin sirkülasyonu ile birlikte merkez bankalarına çok büyük bir veri akışından söz etmek mümkün olacak. Bu veri akışı ekonominin gidişatı üzerinde çok daha doğru kararlar alınmasını sağlayabilecek. Vergi tahsilatları programlanabilir para sistemleri ile anında satış üzerinden uygulanabilir hale gelecek. Merkez Bankası dijital para birimlerinin merkezi olmayan finans ağı ile entegre olması durumunda, sermaye ve bor. piyasalarında da çok büyük bir verim artışı sağlanması hedefleniyor. CBDC’nin bir diğer olumlu getirisi ise bankaların işlem ücreti aldığı parasal işlemler, CBDC ile yapıldığında ücretsiz olarak ger.ekleşebilecek. Bu da finansal hizmetler sektöründe yeni bir rekabet ortamı oluşacağı anlamına geliyor.

Geleneksel ve elektronik para kuruluşları CBDC’ler ile yarışabilmek i.in maliyeti düşük yeni ürün ve hizmet arayışına gidecek. Risk tarafında ise ilk akla gelen konu kişilerin mevduat hesaplarında tuttukları paraları CBDC’lerin yürürlüğe girmesi ile bankalardan .ekerek CBDC’lere kaydırması.Bu durum bankaların verdiği kredi miktarlarında bir azalma oluşmasına ve kredi faizlerinin artışına sebep olabilir. Tabii ki bu riskin önüne geçmek için CBDC’nin nasıl tasarlanacağı da büyük .nem taşıyor. Ekonomiye pozitif bir etkisi olması beklenirken yaşanması muhtemel bu dengesizlik sebebi ile negatif bir etkiden de söz edebiliriz. Bu noktada merkez bankalarının bu dengeyi sağlaması gerekecek.

Bugün geldiğimiz noktaya baktığımızda geleneksel bankacılık uygulamalarının tamamen ortadan kalkmasına olanak sağlayacak dijital yetkinliğe gitgide yaklaştığımızı söylemek mümkün. Özellikle CBDC’lerin merkezi olmayan finans sistemine entegrasyonu, dijital para birimlerinin uluslararası .deme sistemlerine entegre olması ve akıllı kontrat uygulamaları ile çok büyük değişikliklerin yaşanacağı bir finansal hizmetler alanının bizi beklediğini söyleyebiliriz.