Sahra ve Mobil Sağlık Sistemleri

Girne Amerikan Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Dr. M. Sadık Akyar

Dünyayı sarsan COVID-19 salgınında sahra sağlık sistemleri ve dekontaminasyon ünitelerinin önemi bir kez daha ortaya çıkmıştır.

Sahra ve mobil sağlık sistemleri, insanların daha geniş imkânların bulunduğu tesislere gidinceye kadar geçici teşhis ve tedavilerinin yapıldığı veya izole ortamda tedavilerine devam edilen yerler olarak tarif edilebilir. Söz konusu sistemler, genelde silahlı kuvvetler tarafından kullanılmaktadır fakat günümüzde doğal afetler ve mülteci hareketleriyle birlikte silahlı kuvvetlerin dışında da yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Sahra ve sağlık sistemleri; yarı sabit (prefabrik), sahra (çadır), mobil (konteyner veya araç) olmak üzere üç farklı kategoriye ayrılabilir. Bunların dışında bahsi geçen kategorilerin hepsinin kullanıldığı karışık modeller de bulunmaktadır. Bu sistemlerde kullanım yeri ve kapasitelere göre dört tür bulunmaktadır:

• Role-1: İlk yardım istasyonu.
• Role-2: Revir ve benzeri sınırlı operasyonların yapıldığı, ayrıca yatak kapasitesinin de olduğu tesisler.
• Role-3: Birçok ameliyat ve tahlillerin yapıldığı, 30 yataktan 150 (+) yatağa kadar kapasitenin olduğu tesisler. Özellikle NATO, müstakil olarak intikal edeceği görevlerde operasyonlara katılanların sağlık ve tedavileri için Role-3 seviyesini zorunlu olarak öngörmektedir.
• Role-4: Her ne kadar sabit tesisler olarak anılsa da günümüzde sahra ve mobil hastanelerin yatak kapasitelerinin arttırılması, hastane gemilerinin kullanılmasıyla sabit bir durumdan çıkmıştır.

Sahra ve mobil sağlık sistemlerinin yanı sıra I. Dünya Savaşı’ndan sonra harp alanında kullanılmaya başlanan CBRN (kimyasal, biyolojik, radyoaktif ve nükleer) silahlarına karşı korunma ekipmanları da geliştirilmiştir. Günümüzde özellikle kimyasal tesis yangını ve nükleer santral kazaları gibi yangınların artmasıyla CBRN ekipmanları, silahlı kuvvetler dışında da kullanılmaktadır.

Pandemide önem kazandı

Dünyayı sarsan COVID-19 salgınında sahra sağlık sistemleri ve dekontaminasyon ünitelerinin önemi bir kez daha ortaya çıkmıştır. Öncelikle tüm ülkelerde silahlı kuvvetlerin elindeki sistemler kullanılmış ve Central ya da Hyde Park gibi alanlara kurulumlar gerçekleştirilmiştir. Daha sonra ülke sağlık kuruluşları tarafından sistemlerin tedarikiyle ilgili girişimler yapılmış ve hâlâ da yapılmaya devam etmektedir. Hatta Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, önümüzdeki dönem için daha fazla seyyar sahra hastanesi tedariki konusunda bir taahhütte bulunmuştur.

BM rakamlarına göre dünya üzerinde yaklaşık 70,8 milyon insan yerlerinden edilmiş durumdadır. Bu kişiler kamplarda, çadırlarda veya açıkta yaşamaktadır. İnsanların sağlık gereksinimleri göz önünde bulundurulduğunda sahra ve mobil sağlık tesislerine olan ihtiyaç artmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütüne göre ihtiyaç artacak

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), 20 Mayıs 2020’de sınır geçiş kapılarında COVID-19 kapsamında alınması gereken tedbirler için bir rehber yayımlamıştır. Rehbere göre dünya ölçeğindeki bu bölgelerde ilave sağlık tesisleri (sabit, seyyar ve mobil) ihtiyacının olacağı öngörülmektedir.

Sonuç olarak doğal afetler ve askerî alandaki mobil sağlık sistemleri; esnek, taşınabilir, kısa sürede inşa edilebilmeleri ve maliyet etkin olmaları nedeniyle alternatif bir sistem olmaktan çok, esas sistem rolünü almaya doğru evrilmektedir. Ayrıca CBRN dekontaminasyon üniteleri de artık bu sağlık sistemleriyle birlikte kullanılmaya başlanmıştır.