Dünya, COVID-19 Aşısı İçin Seferber Oldu

COVID-19’a karşı bağışıklık sağlamayı hedefleyen aşı için tüm dünyada âdeta seferberlik ilan edildi.

Yeni tip koronavirüs (COVID-19), 2020’nin sonuna gelinirken hâlâ insanlık için en büyük tehditlerin başında geliyor. Bu doğrultuda ekonomiden sosyal hayata kadar birçok alanda tahribatlara yol açan pandemiye karşı aşı çalışmaları da hız kazandı. Devlet kurumlarının yanı sıra biyoteknoloji ve ilaç firmaları da virüsün kontrol altına alınması adına önemli bütçeler ayırdı.

Normal şartlarda herhangi bir hastalığın aşısının bulunması için birkaç yıllık kapsamlı çalışma yürütülmesi gerekiyor. Ancak COVID-19’un DNA dizilimi; ocak ayının başında Çin’de açıklanınca, klinik denemelerin önü daha hızlı açıldı. Ayrıca genetik yapının SARS ile önemli derecede benziyor olması da geçmiş çalışmalardan faydalanma olanağını beraberinde getirdi.

Aşıların koruma sağlaması, faz 3 sonuçlarına bağlı

DSÖ’ye (Dünya Sağlık Örgütü) göre aşı adaylarından hangisinin etkili olacağı henüz netleşmiş değil. Adayların koruma sağlayabilmesi için faz 3 sonuçlarının belli olması bekleniyor. Yine DSÖ’ye göre ilk dozların, 2021’in ortalarında kullanıma hazır olması öngörülüyor.

ABD’li bir ilaç firması, Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü ile birlikte yaptığı ortak çalışmaların sonucunda bir aşı adayı geliştirdi. mRNA-1273 olarak adlandırılan aday için temmuz sonunda 3’üncü aşama klinik denemelerin başlandığı duyuruldu. Söz konusu çalışma, insanlar üzerinde denenen ilk potansiyel aşı unvanını aldı. ABD’de yaklaşık 40 merkezde yapılan denemelerden 2021 başında sonuç alınması bekleniyor.

Dünyanın en saygın üniversitelerinden biri olarak kabul edilen Oxford Üniversitesi’nde de aşı çalışmaları yoğun şekilde devam ediyor. Geliştirilen aşı adayı için birkaç ülkede 3’üncü aşama denemeler yapılıyor. Bu kapsamda COVID-19’un hücrelere tutunmasını sağlayan çivi proteininin yapay olarak ortaya çıkması ve vücudun koruyucu antikorlar üreterek gerçek virüse bağışıklık kazanması hedefleniyor.

Almanya’da Türk imzalı aşı adayı

Almanya’da Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin’in kurucu ortağı olduğu BioNTech, aşı konusunda önemli adımlar atıyor. Geliştirilen BNT162b1 adlı aşı adayı, 3’üncü faz denemelere geçen çalışmalar arasındaki yerini aldı. Dört farklı formül olarak sunulan aşı adayının b1 ve b2 versiyonları, insanlar üzerinde denenmeye başlandı. RNA temelli aşı, virüsü etkisiz hâle getiren kan şekeri enzimleri ile alımlayıcı-bağlayıcı immünoglobulin G antikorlarını harekete geçirmeyi ve böylece hücre düzeyinde bağışıklık tepkisi yaratan CD4+ ve CD8+ glikoproteinleri arttırmayı amaçlıyor.

COVID-19’un ortaya çıktığı Çin’de de dokuz farklı aşı adayının klinik denemeleri devam ediyor. Bu doğrultuda kamuya ait ilaç firmaları; Çin Askeri Tıp Akademisi, Vuhan Viroloji Enstitüsü ve Pekin Biyolojik Ürünler Enstitüsü gibi kuruluşlar ile ortak faaliyetler neticesinde çalışmalara devam ediyor.

Rusya’nın aşı açıklamasına rağmen DSÖ temkinli

Salgın için aşı geliştirdiğini açıklayarak dünyada yankı uyandıran ülkelerden biri de Rusya oldu. Gamaleya Ulusal Epidemioloji ve Mikrobiyoloji Enstitüsünün geliştirdiği Sputnik V adındaki aşı adayı, insanlar üzerinde test edilmeye başlandı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin; ağustos ayındaki açıklamasında, aşı adayının erken aşamadaki klinik denemelerde yaşanan olumlu sonuçların ardından “aşı” olarak tescillendiğini ve kullanımına başlanacağını duyurdu. Buna karşılık DSÖ’den de bir açıklama geldi ve Rusya’nın aşıyı bulduğu iddiasına yönelik halk sağlığı göz önünde bulundurularak temkinli bir tutum izlenmesini tavsiye etti.

Belçika da dünya genelinde yoğun şekilde yürütülen aşı çalışmalarına kayıtsız kalmadı. Belçikalı bir ilaç şirketi, Ad26COVS1 adını verdiği aşı adayı için 3’üncü aşamaya geçileceğini duyurdu. Tekil bir virüs bileşeninden oluşan aşı adayı, vücutta virüsü etkisizleştiren antikorları canlandırıyor. Yukarıda bahsettiğimiz ülkeler dışında Hindistan, Japonya, Singapur, Avustralya, Fransa, Küba ve İtalya gibi birçok bölgede de aşı adaylarının klinik denemeleri devam ediyor.

Türkiye, aşı çalışmalarında ne seviyede?

T.C. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca; 17 Eylül 2020’de yaptığı açıklamada Çinli Sinovac firmasının geliştirdiği aşı adayının, Hacettepe Üniversitesi’ndeki üç gönüllü sağlık çalışanı üzerinde denenmeye başlandığını duyurmuştu. Coronavac isimli aşı, böylece Türkiye’de insanlar üzerinde denenen ilk potansiyel COVID-19 aşısı oldu. Sağlık Bakanı Koca, ekim ayının başında da salgına karşı yerli aşı çalışmalarının üçünde, insan üzerinde deneme aşamasına geçildiğinin müjdesini verdi. T.C. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise bu haberin ardından aşıların en kısa sürede üretime geçmesini temenni ettiğini belirtti.